Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy okres ochronny dotyczy pracowników, którym nie brakuje więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, a okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury. Okres ochronny może rozpocząć się wcześniej, jeśli na mocy odrębnych przepisów pracownik nabędzie prawo do wcześniejszej emerytury. Ochroną objęty jest pracownik zatrudniony na czas nieokreślony jak i na czas określony, jeżeli umowa ta zgodnie z jej treścią miałaby trwać w dniu, w którym pracownik nabędzie prawo do emerytury.
W trakcie trwania okresu ochronnego pracodawca, co do zasady, nie ma prawa:
- wypowiedzieć umowy o pracę,
- zmienić warunków zatrudnienia na mniej korzystne dla pracownika
Zakaz wypowiedzenia umowy nie jest tożsamy z zakazem rozwiązania umowy. Pracodawca zawsze może rozwiązać umowę w drodze porozumienia stron. Na mocy tej umowy strony stosunku pracy wspólnie decydują się na jego zakończenie, a jeżeli inicjatywa zawarcia porozumienia wychodzi ze strony pracodawcy, pracownik wyraża zgodę na jego zawarcie.
Jednak ustawodawca przewidział możliwość rozwiązania stosunku pracy w kilku wyjątkowych przypadkach:
- zwolnienie dyscyplinarnie, a więc bez zachowania okresu wypowiedzenia gdy dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych – tj. gdy pracownik popełnił w czasie trwania umowy o pracę przestępstwo, które uniemożliwia dalsze zatrudnianie go na zajmowanym stanowisku; gdy utracił ze swojej winy uprawnienia, które są konieczne do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku;
- gdy pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy;
- w przypadku pracowników zatrudnionych w zakładzie ogłaszającym upadłość;
- jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa: dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy, dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;
- w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn, trwającej dłużej niż 1 miesiąc;
- gdy pracownik z własnej winy utracił prawo wykonywania danego zawodu.
Co jest również bardzo istotne, okres ochronny nie obowiązuje pracownika, który otrzymał wypowiedzenie przed rozpoczęciem tego okresu. Oznacza to, że pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę, zanim pracownik wejdzie w okres ochronny, nawet jeśli okres wypowiedzenia zakończy się już w czasie jego trwania. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 grudnia 2005 r. (III PK 94/05) wskazał, że „ochrona trwałości stosunku pracy pracownika w wieku przedemerytalnym polega bowiem na zakazie złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia umowy w oznaczonym okresie, a nie na zakazie wystąpienia w tym okresie skutku wypowiedzenia (czyli rozwiązania stosunku pracy) złożonego przed rozpoczęciem okresu ochronnego”.
Dodatkowo należy pamiętać, że okres ochronny przed emeryturą obowiązuje wyłącznie osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę, nie dotyczy natomiast tych, które wykonują obowiązki zawodowe na podstawie umowy cywilnoprawnej.
A co, gdy pracownik nabędzie już prawo do otrzymania świadczenia emerytalnego – w takim przypadku okres ochronny ulega zakończeniu w momencie osiągnięcia przez zatrudnionego wieku emerytalnego. Oznacza to, że pracodawca ma w takim momencie prawo wypowiedzieć umowę o pracę na zasadach ogólnych, zgodnie z przepisami prawa pracy.
Z powyższego wynika, że ochrona przedemerytalna nie chroni pracownika przed rozwiązaniem umowy w ogóle – ochrona ta odnosi się do wypowiedzenia, a nie rozwiązania umowy o pracę. Rozwiązaniu ulega również umowa terminowa z upływem czasu, na jaki została zawarta. Pracodawca nie ma obowiązku przedłużenia czasu trwania umowy do dnia nabycia praw emerytalnych.
Należy pamiętać, że rozwiązanie przez pracodawcę umowy z naruszeniem przepisów prawa jest wadliwe, ale skuteczne. Aby uchylić się od skutków prawnych takiego wypowiedzenia, konieczne jest złożenie odwołania do sądu pracy w terminie 21 dni od dnia otrzymania wypowiedzenia.
Pracownik pozostający pod ochroną przedemerytalną, składając odwołanie ma prawo wnosić o:
- uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, jeżeli nie upłynął jeszcze okres wypowiedzenia;
- przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach, jeżeli okres wypowiedzenia już upłynął;
- odszkodowanie od pracodawcy.
Zgodnie z art. 45 § 3 KP sąd zobowiązany jest do orzeczenia stosownie do treści żądania pracownika. Jeżeli w wyniku prawomocnego wyroku pracownik został przywrócony do pracy za czas pozostawania bez pracy, przysługuje mu wynagrodzenie.
Zapraszamy na najbliższe wydarzenia organizowane przez C&C Chakowski & Ciszek:
