Harmonogram czasu pracy powinien wskazywać rozkład godzin pracy w każdej dobie pracowniczej. Powinna wynikać z niego zarówno liczba godzin pracy, jak i ich rozkład (np. 6:00-14:00, 14:00-22:00). Należy wskazać, że liczba godzin pracy powinna być kontrolowana w skali dób pracowniczych, a nie dób kalendarzowych.
Doba pracownicza rozpoczyna się wraz z rozpoczęciem pracy harmonogramowej w danym dniu i trwa nieprzerwanie 24 godziny. Co do zasady nie jest dopuszczalne planowanie nowej dniówki pracowniczej ponownie w trwającej dobie pracowniczej.
Przykład:
W powyższym przykładzie:
- poniedziałkowa doba pracownicza rozpoczyna się o godz. 7:00 w poniedziałek i kończy się o godz. 7:00 we wtorek,
- wtorkowa doba pracownicza rozpoczyna się o godz. 8:00 we wtorek i kończy w środę o godz. 8:00,
- środowa doba pracownicza rozpoczyna się o godz. 8:00 w środę i kończy się o godz. 8:00 w czwartek,
- czwartkowa doba pracownicza rozpoczyna się o godz. 9:00 w czwartek i kończy się o godz. 9:00 w piątek,
- zaplanowanie pracy w piątek od godz. 8.00 będzie co do zasady błędem (jest to rozpoczęcie pracy w niezakończonej dobie pracowniczej).
Planowanie pracy w tej samej dobie pracowniczej, jak w powyższym przykładzie, byłoby możliwe jedynie po wdrożeniu instytucji tzw. ruchomego czasu pracy (art. 150 § 3 Kodeksu pracy).
Skoro już znamy definicję doby pracowniczej, możemy zając się poprawnym obliczaniem odpoczynku dobowego. Zgodnie art. 133 § 1 Kodeksu pracy każdy z pracowników musi mieć co do zasady zapewniony nieprzerwany minimum 11 godzinny odpoczynek dobowy w ciągu każdej doby pracowniczej.
Zatem czy na poniższym przykładzie doszło do naruszenia odpoczynku dobowego?
Pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym harmonogramem o godz. 6:00. Następnie jego praca łącznie z godzinami nadliczbowymi trwa aż do godz. 20:00 (w przypadku pracy w systemie podstawowym będzie to praca zgodnie z harmonogramem od godz. 6:00 do godz. 14:00 i 6 godzin nadliczbowych, natomiast w przypadku pracy w systemie równoważnym będzie to praca zgodnie z harmonogramem od godz. 6:00 do godz. 18:00 i 2 godziny nadliczbowe). Od godz. 20:00 do godz. 7:00 trwa odpoczynek, po czym pracownik przychodzi ponownie do pracy na godz. 7:00
Aby odpowiedzieć na zadane pytanie, przyjrzyjmy się ile czasu trwa odpoczynek. Wynosi on 11 nieprzerwanych godzin pomiędzy 20:00 i 7:00. Jednak zgodnie z przytoczoną wcześniej definicją doby pracowniczej, wśród której powinniśmy szukać odpoczynku dobowego, odpoczynek wynosi jedynie 10 godzin! i trwa on od godz. 20:00 do 6:00 (końca doby pracowniczej).
11 godzin odpoczynku od zakończenia pracy do jej ponownego rozpoczęcie nie oznacza odpoczynku dobowego zgodnie z przepisami. Tak więc w omawianym przykładzie nie został zapewniony odpoczynek dobowy!
UWAGA! Niezachowanie odpoczynku dobowego nie powinno nastąpić poprzez brak personelu, nagłą zmianę planów pracy i inne powody typowo organizacyjne!
Dopuszczalne wyjątki:
Odstępstwa od minimum 11 godzinnego odpoczynku dobowego mogą zachodzić dla:
- pracowników zarządzających,
- przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
W takich przypadkach pracownikowi przysługuje równoważny okres odpoczynku. Zgodnie art. 132 § 3 pracownikowi przysługuje, w okresie rozliczeniowym, równoważny okres odpoczynku.
Mimo iż zgodnie z przepisami na równoważenie odpoczynku mamy czas do końca okresu rozliczeniowego, to zgodnie ze stanowiskiem Departamentu Prawa Pracy w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (pismo znak: DPR-III-079-575/TW/07,) równoważny okres odpoczynku powinien być udzielany niezwłocznie po danej dobie która narusza odpoczynek dobowy, w wymiarze, który dopełni okres odpoczynku po zakończeniu pracy do 11 godzin.
W praktyce oznacza to obniżenie wymiaru czasu pracy w danej dobie o liczbę godzin, która obniżyła 11 godzinny odpoczynek (w naszym przykładzie będzie to 1 godzina = 11 -10). Co zostało zaprezentowane na grafie poniżej (wariant w podstawowym systemie czasu).
Niniejszy artykuł stanowi jedynie zarys problemu doby pracowniczej oraz niezachowywania odpoczynku dobowego. Tematyka ta będzie poruszana w kolejnych edycjach Akademii Czasu Pracy.
Część I serii Akademia Czasu Pracy: “Błędy przy tworzeniu Harmonogramów – co czwarta niedziela wolna”
Zapraszamy na najbliższe szkolenia organizowane przez C&C Chakowski & Ciszek:
OPTYMALIZACJA CZASU PRACY 2023 (KLIKNIJ)
CZAS PRACY CUDZOZIEMCÓW (KLIKNIJ)
