Ta zmienność to zapewne jedna z przyczyn popularności zatrudnienia na umowę o pracę i stosunkowo małej, przynajmniej w odbiorze większości, zmienności przepisów w tym zakresie oraz pomocy płatnika-pracodawcy. Pozostałe są równie ważne, jak liczne prawa pracownicze (choć różnie znane i respektowane), stałość zatrudnienia (choć przy rynku pracownika stałość częściej zależy od woli pracownika) czy możliwość najbardziej aktywnej działalności pro-pracowniczej – w związkach zawodowych.

Jednocześnie wielu pracowników zastanawia się, czy nie przejść na działalność gospodarczą. Prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej (JDG) jawi się często jako sposób na zdobycie nowych kompetencji, np. w związku z pozyskiwaniem klientów poza aktualną firmą, ale chyba najczęściej magnesem jest perspektywa wyższych zarobków „na rękę” przy tej samej kwocie brutto. Tak naprawdę, zachowanie tej same kwoty brutto na JDG, jaka była na umowie o pracę, to nie tylko potencjalnie wyższe zarobki dla byłego pracownika, ale i oszczędność dla byłego pracodawcy.

Co daje JDG przy PIT i składkach na ubezpieczenie zdrowotne

Przedsiębiorca zakładający JDG może wybierać opodatkowanie pomiędzy:

• zasadami ogólnymi w PIT, czyli podatkiem 12%/32% ze składkami zdrowotnymi 9%
• stawką liniową 19% w PIT ze składką zdrowotną 4,9% i jej częściowym odliczeniem
• ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych ze stawkami (dla usług) od 8,5% (jako zasadę) do 17% (dla wolnych zawodów) i ryczałtowymi składkami na ubezpieczenie – uznawanymi za korzystniejsze niż liczone proporcjonalnie

Dodatkowo – w ramach opcji (1) i (2) istnieje możliwość rozpoznawania kosztów uzyskania przychodów, czyli zmniejszania podstawy opodatkowania. Kosztów nie odliczamy zasadniczo przy opcji (3) – ryczałcie. Jak pamiętamy – w umowie o pracę koszty uzyskania przychodów mają istotne znaczenie jedynie w przypadku twórców – gdzie dostępne są 50% koszty uzyskania przychodów. W pozostałych przypadkach, szczególnie przy wyższym poziomie zarobków – koszty uzyskania przychodów przy umowie o pracę są nieistotne.

Co daje JDG przy składkach na ubezpieczenia społeczne

Przedsiębiorca, który założył pierwszą JDG może skorzystać z:

• ulgi na start – w ogóle nie płacić składek na ubezpieczenia społeczne przez pierwsze 6 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej (płaci tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne)
• małego ZUS – płacić znacznie obniżone składki na ubezpieczenia społeczne – liczone od podstawy wymiaru wynoszącej zamiast wynagrodzenia danego pracownika (jak przy umowie o pracę) – 30% minimalnego wynagrodzenia, czyli w końcówce 2023 – 1080 zł – przez kolejne 24 miesiące
• zryczałtowanego ZUS – po wyżej wskazanych okresach – płacić składki na ubezpieczenia społeczne liczone od podstawy wymiaru stanowiącej 60% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto – co może być znacznie korzystniejsze niż składki liczone od faktycznego wynagrodzenia

Czemu wszyscy pracownicy nie przeszli na ryczałt?

Ktoś może się spytać – to czemu wszyscy pracownicy nie przeszli jeszcze na JDG? I to będzie bardzo dobre pytanie.

Okazuje się, że nie w każdej sytuacji pracownik może przejść na JDG. Tzn. właściwie byli pracodawca i pracownik mogą rozwiązać umowę o pracę i zawrzeć umowę w ramach JDG, ale niewiele to da, a raczej nic nie da byłemu pracownikowi – w kontekście PIT i ZUS będzie nadal rozliczany jak pracownik, ale już płatnikiem będzie sam przedsiębiorca prowadzący JDG.

Test przedsiębiorcy

W obecnym stanie prawnym taki test funkcjonuje w ramach PIT. Zgodnie z jego przepisami, organy podatkowe mogą przekwalifikować przychód i zamiast uznawać go za przychód z działalności gospodarczej – opodatkować w inny sposób, np. jak przychód ze stosunku pracy.

Będzie tak (tzn. przychód będzie przekwalifikowany), jeżeli organy podatkowe wykażą, że w danej sytuacji łącznie spełnione są następujące warunki:

• odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności
• są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zlecającego te czynności
• wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością

Wykonywanie działalności na rzecz byłego pracodawcy

Dodatkowo, odpowiednie ustawy zawierają zapisy przekreślające korzystanie z wymienionych wyżej atrakcyjnych rozwiązań czy to w podatkach, czy przy składkach na ubezpieczenia społeczne.

Podatki

Możliwości wyboru ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (czyli stawek od 8,5% do 17%) pozbawiony jest przedsiębiorca, który w ramach prowadzonej JDG uzyska przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, a usługi te są tożsame z czynnościami, które podatnik wykonywał w roku poprzedzającym rok podatkowy lub wykonywał/wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy.
Czyli, gdy były pracownik robi w ramach JDG dla byłego pracodawcy to samo, co robił w ramach umowy o pracę, i w 2023 roku zawarł umowę w ramach JDG, to przejście na ryczałt będzie możliwe dopiero w 2025 roku.

Podobnie będzie przy wyborze stawki liniowej 19% PIT – w omawianym przykładzie przejście będzie możliwe od 2024 roku.

ZUS

Przepisy dotyczące ZUS są równie bezwzględne – z ulgi na start i niskiego ZUS nie może skorzystać prowadzący JDG, gdy wykonuje działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Kontynuując przykład – przy przejściu na JDG w 2023 – dopiero w 2025 będzie można skorzystać z małego ZUS – tj. z tej części, która jeszcze pozostanie do wykorzystania. Co prawda przepisy nie mówią tutaj – w odróżnieniu od podatkowych – o tożsamości świadczeń, ale sądy tak rozumieją to ograniczenie.

Co można zrobić?

Można czekać, ale wtedy traci się znaczną część ulg w ZUS i przez dłuższy czas preferencji w podatkach.
Można świadczyć w ramach JDG inne usługi niż były świadczone w ramach umowy o prace – i korzystać od pierwszego dnia z preferencji.
Można wreszcie zmienić kontrahenta – i podobnie – korzystać od pierwszego dnia z preferencji.

Tak czy owak – JDG otwiera wiele możliwości, ale wymaga od przedsiębiorcy / przedsiębiorczyni znacznie więcej niż wymagane było od pracownika / pracownicy. Ale tak to już z JDG jest. Jak to powiedział ktoś kiedyś – prowadzenie działalności gospodarczej w Polsce to sport ekstremalny! Dziękuję raz jeszcze za tę maksymę. Do zobaczenia przy następnym wpisie.

Zapraszamy na KONFERENCJĘ: DOBRE PRAKTYKI W OUTSOURCINGU I PRACY TYMCZASOWEJ – BUSINESS EDITION, 6 grudnia 2023, Warszawa, organizowaną przez C&C Chakowski & Ciszek oraz Centrum Outsourcingu Procesowego:

PROGRAM I ZAPISY (KLIKNIJ)